Ombouw van de blumenhofer FS2 door Cock van der Weiden
De afgelopen maanden vooral bezig geweest mijn set radicaal om te bouwen, althans een flink begin daarmee te maken. Hoezo? Was ik ontevreden? Niet echt. Had ik al geen aardige spullen in huis staan? Best wel. De reden van deze drastische stap is een aantal luisterbezoeken bij Cock (van Sonore), thuis in Rotterdam met zijn Sonore-set met de kleine, maar zwaar gemodificeerde Kef LS50 luidsprekers. Wat ik daar hoorde was (en is nog steeds) fenomenaal: een open geluid, levensecht, dynamisch, vanzelfsprekend, perfect in balans en zo kan ik nog wel even doorgaan. Ik had toen kunnen besluiten deze ervaring te koesteren en accepteren dat het thuis – ondanks de eigen mooie spullen – toch een flink stuk minder klinkt. Niet dus: de gedachte ‘dat wil ik thuis ook’ kwam al snel op en ging niet meer weg. In mijn geval nadert het pensioen en wie weet hoe lang je nog gezond blijft en nog van het leven (en van muziek) kunt genieten. Kortom: er kwam een plan met het doel in het audio-nirwana te geraken en de weg daar naartoe loopt voor mij dus via het Sonore-pad.
Het uitgangspunt waren mijn huidige speakers: een set Blumenhofer FS2 met Harmonizers die ik al een paar jaar geleden had gekocht. Een tweewegsysteem (hoorn met woofer) met een mooi live-karakter die ik al op verschillende audioshows (van Music2) en bij de dealer (A10 Audio) had gehoord en mij elke keer weer beviel. Ze konden zelfs de goedkeuring van Cock wegdragen, dus dat was veelbelovend.
De eerste stap was het vervangen van (bijna) alle netsnoeren, interlinks en speakerkabel (van drie verschillende merken) door bruine exemplaren van Sonore. Dat gaf al een eerste verbetering (synergie) in de goede richting, hoewel minder groot dan ik vooraf had gedacht. De ruimtelijkheid nam toe en het laag verbeterde in de zin van minder nadrukkelijk aanwezig, maar wel schoner en strakker. Zal wel te maken hebben met de opbouw van de Sonore kabels: tientallen dunne draden, elk omgeven door een keramisch laagje waardoor versmering niet optreedt.
De tweede stap was het vervangen van mijn buizenvoorversterker door de volledig passieve voortrap van Sonore: een vierkante, afgeschuinde houten kast, aan de bovenzijde afgedekt met een aluminium plaat met daarop twee draaiknoppen: 1 om een van de drie ingangen te kiezen en 1 om het volume te regelen in 23 stapjes. Een aansluiting voor een netsnoer ontbreekt (dat is in elk geval een netsnoer minder): het apparaat is daardoor geheel losgekoppeld van het lichtnet en doet niets anders dat het signaal van (in mijn geval) de cd-speler of de phono doorgeven op het gewenste niveau naar de eindversterker. Wat intern ook ontbreekt is elke vorm elektronica: elke volumestand heeft een eigen set transformatoren, waardoor de impedantie voor elke stand optimaal is.? En dat hoor je: zelfs met de volumeknop op standje 2 of 3 klinkt het geluid al heel compleet, evenwichtig en detailrijk. Voor mij zorgt het ontbreken van elektronica voor een verbeterde dynamiek en meer microdetails: die kleine (bij)geluiden die anders nauwelijks opvielen. Ik ervaar (bij live opnamen) de ruimte veel beter, noten (of zijn het tonen?) sterven minder snel uit. Waar ik me nog enigszins zorgen over maakte was of het inkomende signaal van cd-speler of phono wel voldoende was om zonder versterking (in 22 standen van de volumeknop wordt het signaal zelfs verzwakt) naar de eindversterker te sturen. Nou, dat viel reuze mee: blijkbaar is de uitgangsspanning van de hedendaagse apparatuur meer dan voldoende. Het enige wat ik mis is een afstandsbediening (dat wilden de puristen van Sonore niet), maar dat went snel. Zo nu en dan even uit de luie stoel kan ook geen kwaad. Prettig is wel dat de passieve voortrap geen stroom verbruikt (ook al ligt mijn dak vol met zonnepanelen) en ook niet hoeft op te warmen.
Wellicht denkt de oplettende lezer inmiddels: dat kost natuurlijk een bak met geld, al dat moois. Maar dat is (ik zou zeggen: uiteraard) ook onderdeel van het eerder genoemde plan: alleen iets nieuws aanschaffen wanneer iets ouds (lees: iets bestaands) is verkocht, dus met gesloten beurs zeg maar. Dat vergt weliswaar de nodige verkoopinspanning, maar is tot nog toe uitstekend gelukt (met dank aan Audiomarkt). Wat daarbij helpt is dat de spullen die je zelf te verkopen hebt ook kwaliteit hebben en lang nog een behoorlijke restwaarde behouden. In die zin wordt je toch wel beloond door (altijd) te kiezen voor goede spullen.
Enfin, inmiddels waren de luidsprekers zelf aan de beurt voor een upgrade door Cock. Daar was ik in eerste instantie wel wat verbaasd over, want wat valt er nu nog te verbeteren aan een goede speaker, zoals de Blumenhofer. Nou, toch heel wat. In de eerste plaats bleek de interne bedrading (toch zo’n 10 m in elke kast) van middelmatige kwaliteit: standaard koperdraad in een pvc jasje. Na verwijdering daarvan was op sommige plekken op de koperdraad al een zwarte aanslag te zien door inwerking van het pvc. Die aanslag zorgt voor extra weerstand, die me bij het luisteren al was opgevallen doordat het geluid wat meer naar een speaker trok. Ik verdacht daar toen de akoestiek van mijn woonkamer van, maar dat zou best ook mede veroorzaakt kunnen zijn door de veranderende weerstand van de bedrading. De originele bedrading in de kast is vervangen door dezelfde bedrading die ook in de Sonore-bekabeling zit: het signaal loopt zo in de hele set overal door dezelfde kabels. Verder het scheidingsfilter: daar zat een prima zware spoel in en op zich redelijke goede condensatoren, maar niet van topniveau. Dat is uiteraard aangepast. Voor de interne demping in de kast waren platen isolatiemateriaal aangebracht; zo te zien gewone bouwkwaliteit. Die platen zijn vervangen door kevlar wol, dat tegenwoordig heel goedkoop te verkrijgen is. Maar er is meer. De FS2 heeft een aan de onderzijde een basreflex-opening met inwendig een rechthoekige houten koker van 9,5x19,5 cm met een hoogte van 27 cm. Cock had al eens eerder een FS2 onder handen genomen en destijds in deze koker verticaal een schotje geplaatst onder een kleine helling. Op deze manier wordt de koker verdeeld in twee asymmetrische volumes om zo staande golven in dwarsrichting te vermijden en de poortruis nog verder te minimaliseren. Een mooi oog voor detail, behalve dan dat ik het schotje er zelf in moest lijmen, maar dat ging prima. En dan was er nog de hoorn bovenop de kast. Deze hoorn is via twee verticale, open beugels vastgeschroefd op een dikke aluminium bodemplaat met daarin drie sleuven. In de middelste sleuf past een bout om het geheel aan de kast te bevestigen. De twee buitenste sleuven dienen om de hoorn via twee korte kabeltjes met banaanpluggen aan de interne bedrading aan te sluiten. Standaard kan deze hoornsectie dankzij de drie sleuven over in totaal zo’n 7 cm naar voren en naar achteren worden geschoven om de hoorn en de woofer optimaal ten opzichte van elkaar te positioneren. Maar in de uiterste, naar achteren geschoven positie steekt de hoorn toch nog 3 cm buiten de voorkant van de kast (en de woofer) uit. Dat is volgens Cock nog te veel. Daarom zijn de drie sleuven in de aluminium bodemplaat 3 cm verlengd (uitgefreesd) door een lokale machinefabriek. Het instelbereik is daarmee groter geworden. En tenslotte, de speakers lagen toch open, zijn de bi-wire terminals aan de binnenzijde doorverbonden (uiteraard weer met Sonore-draad), zodat externe jumpers overbodig werden.
Al met al een flinke operatie. En dan heb ik nog niet verteld over de minutieuze wijze waarop Cock het scheidingsfilter, en met name de spoelen, heeft afgeregeld. De uitdaging was om de db-bult rondom de kantelfrequentie (door de overlap van lage en hoge frequenties) zoveel mogelijk ‘glad te strijken’. Dat gebeurde door de lengte van de draad van de spoel aan te passen: klein stukje inkorten, op zijn plek solderen, filter weer plaatsen en luisteren. En dat zo een aantal keren herhaald totdat gehoormatig de bult niet (of nauwelijks) meer te horen was.
En hoe klinken ze nu? Toen Cock (bijna) klaar was met zijn werk heb ik de Blumenhofers voor het eerst bij hem thuis gehoord: kippenvel. Wellicht dat Cock zelf nog wel een verschil hoorde met zijn Kefjes, maar voor mij kwamen mijn vernieuwde speakers wel akelig dichtbij: een goed teken dus. Ik heb de speakers daarna met de auto opgehaald. Ze staan nu net twee dagen thuis te spelen en ik moet ze wat tijd geven om weer volledig tot ‘rust’ te komen. Alle bedrading is opnieuw gesoldeerd en de speakers hebben bij mij thuis afgelopen weekend ook twee keer op hun kant gelegen om de schotjes in de reflexpoort op te meten en in te lijmen. De hele set thuis klinkt, uiteraard zou ik zeggen, nog niet zo hemels als in Rotterdam. Wel valt direct op de veel betere controle in het laag en ook het vermogen om die kleine details weer te geven. Een kleine verandering in een basloopje bijvoorbeeld is nu feilloos hoorbaar.
Tot nog toe verloopt de ombouw naar wens en komt het einddoel (de set van Cock klonen) met elke stap dichterbij. Ben nu ongeveer op de helft. Wordt vervolgd.
